Gdy już w latach 70-tych XX wieku odchodzono powoli od klasycznie modernistycznych budynków użyteczności publicznej, w których przeważały konstrukcje zabudowane betonem, pojawił się nowy typ biurowca. Szklane konstrukcje, bo o nich mowa, zaczęły przeważać w krajobrazach nowoczesnych zachodnich metropolii. Ale także u nas – czego przykładem słynny gdański „zieleniak” – szklane elementy w budownictwie przyjęły się bez mała już 40 lat temu.

Szklane konstrukcje w historii – krótki rys historyczny

Właściwie to nie powinniśmy być zaskoczeni, iż gdy mówimy o jakiejkolwiek gałęzi dzisiejszej gospodarki, to prawie zawsze możemy sięgnąć do pierwszych cywilizacji, tzw. śródziemnomorskich, jako pierwocin danego typu wytwórczości. Tak jest z przemysłem browarniczym, tkactwem, obróbką kamienia i rud żelaza. Jakkolwiek szklane konstrukcje dzisiejszego formatu nie są rzecz oczywista spotykane ani w starożytnym Egipcie, ani w dolinie Eufratu i Tygrysu, to w obu tych zalążkach państwowotwórczych i kulturowych, istniały pierwsze manufaktury szkło wytapiające lub powinniśmy raczej powiedzieć – odlewające. Wyroby szklane z tamtych czasów, które zachowały się do dnia dzisiejszego jako archeologiczne artefakty, to paciorki szklane, szklane elementy zdobnicze ceramiki użytkowej lub sakralnej. W związku z wysoką średnią temperaturą roczną, szklane elementy w budownictwie raczej w tym okresie nie występują. Po prostu okna wielkoformatowe nie były potrzebne.

Konstrukcje szklane - biurowce

Dopiero na granicy er, bo około 2 tys. lat temu, zaczęto stosować szklane przegrody jako swoiste szklane drzwi do pewnych pomieszczeń świątynnych. Długo musieliśmy czekać niestety na to, by szklane elementy w budownictwie zagościły u nas w Europie, bo dopiero w XIII-XIV wiecznej Normandii rozpoczęto produkcję pierwszych cienkich tafli szklanych, przypominających dzisiejsze okna. Nadmieńmy, iż tylko z grubsza, bowiem ówcześni rzemieślnicy w manufakturach wydmuchiwali siłą płuc tzw. „gomułki” szklane, które rozmiarami nie były zbyt imponujące. Przez wieki następne jesteśmy świadkami przebogatego rozkwitu użycia tego surowca, który jako szklane konstrukcje daje początek osobnej dziedzinie artystycznego rzemiosła, zwanego witrażownictwem. By jednak szklane elementy w budownictwie miejskim zagościły już na stałe w domach mieszczańskich, musieliśmy czekać do wieku XVIII. Od tego momentu możemy mówić o szybach okiennych.

Wykorzystanie szkła we współczesnym budownictwie mieszkaniowym i biurowym

W chwili obecnej, nie wyobrażamy już sobie porządnego „city”, w jakimkolwiek – zamożnym i rozwiniętym pod względem infrastrukturalnym – mieście na świecie pozbawionego nowoczesnej przeszklonej biblioteki, muzeum czy zespołu biurowców ze szkła i stali. Najczęstszymi typami szkła stosowanego w budownictwie są: szkło typu float, szkło antisol, szkło piaskowane i szkło hartowane. Pierwsze z nich, jako szklane konstrukcje, produkowane jest za pomocą formowania w wysokich (sięgających 1000°C) temperaturach w pojemnikach cynowych, gdzie formowana jest pożądana powierzchnia tafli szklanej. W budownictwie jest stosowane szkło float, zarówno z odcieniem zielonkawym (stąd szmaragdowy połysk niektórych budynków biurowych w Szanghaju) oraz szkło, nieco droższe, float white.

Natomiast szkło antisol jest typem szkła absorpcyjnego, które jest barwione w masie, a podstawowymi barwami stosowanymi niekiedy w przeszklonych windach lub przepierzeniach dekoracyjnych w przestrzeni biurowej są: granat, grafit, brąz, zieleń i czerń. Intensywność barwy, jak i przepuszczalność promieni słonecznych, uzależniona jest od grubości szkła antisol. Szklane elementy w budownictwie pojawiają się także, gdy chcemy uzyskać cechę zmatowienia. Efekt otrzymuje się poprzez polewanie, wytrawianie – rzecz fachowo ujmując, powierzchni bezbarwnego szkła kwasem. Mimo iż szkło poddawane jest swoiście niszczącemu działaniu kwasu, to możemy je potem poddać dalszemu hartowaniu. Takie szklane konstrukcje po wytrawieniu i zahartowaniu montowane są np. w nowoczesnych kabinach prysznicowych lub w biurach typu open-space, gdzie chcemy choć symbolicznie wydzielić jakąś powierzchnię, pozostawiając jakiś stopień przepuszczalności światła dziennego.

Podtypem szkła o zmienionej z jednej strony strukturze jest szkło piaskowane, gdzie, jak łatwo się możemy domyślać, stosowane jest oddziaływanie za pomocą silnego strumienia drobnego, wyselekcjonowanego specjalnie piasku. W ten sposób powstają popularne ostatnio szklane konstrukcje, takie jak szklane drzwi przesuwne z motywem geometrycznym, krajobrazowym czy architektonicznym.

Ostatni rodzaj szkła to szkło hartowane, które powstaje również w wysokich temperaturach, niczym w „ogniu żywiołów” przedmioty wytapiane i wykuwane przez greckich lub nordyckich bogów w mitologicznych wnętrzach gór. Wykazuje ono niezwykłą odporność mechaniczną i termiczną, a to dzięki temu, iż zwykłe szkło płaskie jest rozgrzewane do 600°C, by chwilę potem półprodukt poddany został natychmiastowemu schłodzeniu (więcej o szkle hartowanym przeczytasz tutaj - kliknij).

Konserwacja szkła - jak zadbać o szkło w przestrzeni prywatnej i użytkowej?

Szklane konstrukcje, mimo że powstają w tak potężnych oddziaływaniach temperatur lub czynników chemicznych, potrafią być materią wdzięczną, ale i bardzo delikatną. Pamiętajmy, że szkło nie może być wystawione na działanie bardzo silnych czynników chemicznych, w tym zwłaszcza kwasu fluorowodorowego i ługów, więc środki czyszczące z zawartością powyższych odpadają. Mogą bowiem nie tylko naruszyć strukturę szkła, lecz je w poważny sposób odbarwić i zmatowić. Kolejna kwestia to ekspozycja na wysokie temperatury, czyli powyżej 60°C. Znieść ją mogą tylko typy szkła hartowanego, takie jak zastosowano w znanych na całym świecie budynkach w Dubaju.

Konserwacja szkła to także unikanie bezpośredniego kontaktu z materiami organicznymi - są na tyle silne, że niektóre kwasy powstające w trakcie rozkładu tkanek mogą szkło odbarwić. Nie trzeba nikomu chyba wspominać, iż jakiekolwiek szklane konstrukcje źle znoszą oddziaływanie tzw. agresywnych płynów czyszczących, czyli tych z zawartością mechanicznego środka czyszczącego w mleczku. Możemy tak spowodować zarysowanie mechaniczne powierzchni szkła lub nawet swoistą korozję.